De auteurs van Whysr. schrijven artikelen speciaal voor voor 50 plus ondernemers en zzp. Ze schrijven over onderwerpen die betrekking hebben op de vier pijlers: Leven, Leren, Verbinden en Verdienen met als doel dat je er wat van opsteekt.
Wil jij geen blogartikel missen? Schrijf je dan hier in voor de Whysr. nieuwsbrief.
Gemak dient de mens, toch? We leven in een tijd waarin bijna alles met een klik of druk op de knop voor ons geregeld kan worden. Een maaltijd aan huis bezorgd, een berichtje in plaats van een lastig gesprek, een app die onze agenda bijhoudt – het maakt het leven zo heerlijk eenvoudig. Maar die eenvoud heeft een prijs. Te veel gemak en efficiëntie kunnen ons fysiek én mentaal verzwakken. We merken het aan onze energie (laag), onze conditie (slecht), onze discipline (zoek), onze focus (weg) en een algemeen gevoel van “mentale afvlakking” – alsof we op de automatische piloot leven.
In dit lange – en wellicht ongemakkelijke – artikel duik ik in de verborgen nadelen van al dat comfort en geef ik je tips hoe je hier wat aan kan doen.
Waarom maakt gemak ons moe en lusteloos? Hoe ondermijnt efficiëntie onze conditie, ons doorzettingsvermogen en onze concentratie? En – het belangrijkste – wat kunnen we daaraan doen? Je krijgt recente inzichten uit wetenschap en journalistiek, herkenbare voorbeelden (ja, ook voor de 50-plus ondernemer) én praktische tips om de vicieuze cirkel te doorbreken.
Even eerlijk: neem jij de lift als die er is, ook voor maar één verdieping? Of de roltrap op het NS-station? Bestel je weleens eten omdat koken zo’n gedoe is? Vermijd je moeilijke gesprekken door te appen in plaats van iemand te bellen of te spreken?
Je bent niet de enige. Gemak en efficiëntie zijn zó normaal geworden, dat we haast niet meer beter weten. Technologische ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat gemak in vrijwel alle aspecten van het leven is geïntegreerd.
Boodschappen en kant-en-klaarmaaltijden komen tot aan de deur; afspraken maken we online; zelfs een verjaardag plannen gaat via een paar klikken op een datumprikker.
Uit recent onderzoek van Motivaction blijkt dat efficiëntie en gemak inmiddels “het nieuwe normaal” zijn voor een grote groep consumenten. Waar je tien jaar geleden misschien nog scheef werd aangekeken als je magnetronmaaltijden at (“dat is voor luie mensen”), is het nu doodnormaal. Gemak is geen luxe meer, maar een basisverwachting.
Die ontwikkeling is begrijpelijk. Waarom zou je méér moeite doen dan nodig is? Ons brein is van nature geneigd om energie te besparen – evolutionair gezien was het slim om zuinig om te gaan met je krachten. Comfort voelt veilig en prettig, en op de korte termijn is het dat ook. Maar op de lange termijn heeft voortdurende gemakzucht een keerzijde die we vaak pas merken als de schade al ontstaat.
Vrijwel alles wat we realistisch gezien nodig hebben om comfortabel te kunnen leven, is al uitgevonden. Bedrijven zijn vooral druk met het optimaliseren van het gebruiksgemak bestaande producten.
Gemak als valkuil: We hebben zoveel dagelijkse inspanning uitbesteed aan apps, apparaten en diensten, dat we ongemerkt afhankelijk worden. En op het moment dat we wél zelf moeten ploeteren – fysiek of mentaal – staan we met lege handen. We leunen zo op digitale en gemaksoplossingen, dat we bij tegenslag of stress onvoldoende veerkracht hebben opgebouwd.
In plaats van actief problemen op te lossen of moeilijke emoties aan te gaan, vluchten we dan nóg sneller in passieve consumptie. Gemak voelt als de oplossing voor stress, maar ontneemt ons juist de tools om met stress om te gaan.
“Modern hyper-gemak is een soort deal met de duivel. Het is verleidelijk omdat het appelleert aan onze instincten, maar het put ons stiekem uit”.
Laten we eens concreet kijken hoe dat eruitziet, fysiek en mentaal.
De fysieke gevolgen van een gemakzuchtig leven zie je misschien al in de spiegel of voel je in je lijf. We bewegen steeds minder, en dat heeft directe impact op onze conditie en gezondheid.
Een treffend voorbeeld: iemand die regelmatig sportief was, maar twee weken bedrust moet houden, kan zomaar 25% krachtverlies ervaren. Ons lichaam takelt sneller af dan we denken als we het niet gebruiken.
Tegenwoordig is onze maatschappij zo ingericht dat we bijna nergens nog hoeven te lopen of te tillen. We nemen de auto voor kleine afstanden, gebruiken de roltrap of lift, en tillen geen boodschappenkratten meer dankzij bezorgdiensten. Fysiek gezien komt het erop neer dat we steeds minder dagelijkse beweging krijgen – en dat is funest:
Slechtere conditie en overgewicht: Wereldwijd is ruim 30% van de volwassenen onvoldoende actief, wat bijdraagt aan hogere cijfers voor obesitas en hart- en vaatziekten. In Nederland heeft zelfs bijna 60% van alle 50-plussers overgewicht! Minder bewegen betekent dat je uithoudingsvermogen minder wordt. Een trap oplopen kan je al buiten adem maken als je vooral de lift of een roltrap neemt. Overmatig zitten en gemakzuchtige keuzes (zoals altijd de auto) zorgen voor gewichtstoename, wat op zijn beurt je energielevel omlaag haalt (een vicieuze cirkel).
Spierafbraak en blessures: “Use it or lose it” geldt zeker voor spieren. Vanaf je middelbare leeftijd verlies je elk jaar wat spiermassa, maar inactiviteit versnelt dat enorm. Zwakkere spieren betekenen minder stabiliteit en een groter risico op pijntjes en blessures. Heb je je ooit afgevraagd waarom je rug of knieën vaker zeuren? Het kan komen doordat die spieren om je gewrichten heen te slap zijn geworden door al dat zitten.
Chronische gezondheidsrisico’s: Als jouw lijf te weinig wordt uitgedaagd, verzwakt het ook vanbinnen. Onderzoekers en artsen waarschuwen voor “welvaartsziekten” zoals diabetes type 2, hoge bloeddruk en chronische ontstekingen. Een gebrek aan beweging en gemakzuchtige (vaak ongezonde, calorierijke) voeding vormen een perfecte cocktail voor dit soort aandoeningen. Gemaksvoedsel is vaak ultra-bewerkt en energierijk maar voedingsarm – op korte termijn makkelijk, op lange termijn schadelijk.
We voelen de fysieke tol ook direct in ons energieniveau. Het lijkt tegenstrijdig, maar hoe minder je doet, hoe vermoeider je je voelt. Iedereen die weleens een hele zondag op de bank heeft gehangen, kent het gevoel: aan het eind van de dag ben je nog moe, alsof je lichaam in de slaapstand is gegaan. Onderzoek bevestigt dat een sedentair (zittend) leven samenhangt met slechtere stemming, meer stress en slechtere slaap. Anders gezegd: langdurig inactiviteit maakt loom en futloos, terwijl juist een beetje activiteit je energie en slaapkwaliteit verbetert.
Een praktijkvoorbeeld: Het gemak van de lift. Stel, jouw kantoor zit op de derde verdieping. Er is zowel een trap als een lift. Elke dag zonder nadenken stap je in die lift – het kost immers minder moeite. Het resultaat? Je mist de kans op dagelijkse cardio. Per jaar scheelt dat duizenden traptreden, oftewel een heleboel verbrande calorieën en getrainde beenspieren. Ondertussen voel je je aan het einde van de werkdag misschien vaak lusteloos. Eén minuut traplopen had je hartslag even omhoog gebracht en wat endorfines losgemaakt, wat je alertheid en energie ten goede komt. Zo’n klein ongemak heeft dus eigenlijk een groot voordeel – maar gemak weerhoudt ons daarvan.
Laten we dit soort gemakskeuzes en hun effecten eens op een rij zetten:
Gemakkelijke keuze | Onbedoeld effect |
Lift / roltrap in plaats van met de trap | Minder beweging → slechtere conditie, lagere verbranding, minder sterke beenspieren. |
Auto gebruiken voor korte afstanden | Weinig tot geen lopen → lagere basisfitheid, kans op gewichtstoename. |
Maaltijdbezorging in plaats van zelf koken | Vaak calorierijker eten → risico op overgewicht; minder gezond koken geleerd. |
Robotstofzuiger & hulp voor klusjes | Nauwelijks actief in huis → minder dagelijkse beweging, lagere spieractiviteit. |
Natuurlijk zijn deze gemakken op zichzelf niet “slecht”. Het probleem zit in de optelsom en de gewoonte. Af en toe de lift nemen is prima, maar als je áltijd de makkelijke weg kiest, wordt je lijf langzaam maar zeker zwakker.
Het goede nieuws: dit proces is omkeerbaar. Spieren kun je weer opbouwen en conditie kun je verbeteren – maar daarvoor moeten we bewust af en toe de moeilijkere weg nemen. Daar komen we zo op terug bij de oplossingen.
Gemak en efficiëntie hebben niet alleen fysiek effect; ze veranderen ook iets in ons brein en gedrag. Veel processen die we vroeger met aandacht en moeite deden, hebben we uitbesteed aan technologie of automatisering. Dat klinkt ideaal – je houdt je hoofd en handen vrij voor belangrijkere dingen – maar er zit een addertje onder het gras: je traint bepaalde mentale “spieren” niet meer, waardoor ze verslappen.
Denk bijvoorbeeld aan onthouden en plannen. Vroeger wist je tientallen telefoonnummers uit je hoofd; tegenwoordig niet één – je smartphone onthoudt alles. Je agenda-app herinnert je aan elke afspraak, dus je interne kalender krijgt geen oefening meer.
Psychologen noemen dit cognitieve offloading – het extern opslaan van informatie die je anders in je geheugen zou bewaren. Handig, maar er is bewijs dat het ten koste gaat van je eigen geheugen en navigatievermogen. Een studie gepubliceerd in Scientific Reports toonde bijvoorbeeld aan dat mensen die veel op GPS navigatie vertrouwen, na verloop van tijd een slechter werkend ruimtelijk geheugen ontwikkelen.
Ze doen minder een beroep op de hippocampus (het hersendeel voor oriëntatie) en ervaren een snellere achteruitgang in hun oriëntatie- en geheugenvaardigheden. Kortom: als je élke rit Google Maps aanzet, kun je uiteindelijk zonder die hulp nog geen weg meer vinden in je eigen woonplaats.
Naast geheugen lijdt ook onze concentratie onder het voortdurende gemak en de bijbehorende informatiestroom. Alles is direct beschikbaar: nieuws, berichten, entertainment. We hoeven ons nooit te vervelen (scrollen maar!). Het gevolg is dat onze aandachtsspanne dramatisch is gekrompen.
Volgens onderzoek van Gloria Mark (professor en auteur van Attention Span) is de gemiddelde tijd dat we gefocust op één taak blijven gedaald van ongeveer 2,5 minuut in 2004 tot 47 seconden nu – een afname van 66%. Dat is bijna onvoorstelbaar kort. De voortdurende prikkels en notificaties “treinen” ons brein eigenlijk om niet lang bij één ding te blijven.
Multitasken en constante bereikbaarheid voelen misschien productief, maar ze maken onze gedachten oppervlakkiger. Experts signaleren dat deze digitale overvloed en gemak onrust en stress verhogen en ten koste gaan van ouderwets diep nadenken.
Ons brein raakt gewend aan snelle beloningen: een ‘like-je’ hier, een ‘app-je’ daar, steeds iets nieuws. Het gevolg is dat je er enorm tegenop kunt zien om saaie, langdurige taken (die wel belangrijk kunnen zijn) uit te voeren. Probeer maar eens een uur ongestoord aan een moeilijk rapport te werken terwijl je gewend bent elk kwartier je e-mail of telefoon te checken – de verleiding om af te dwalen is enorm.
Dit is niet alleen een kwestie van wilskracht; onze neurochemie past zich aan aan die constante prikkelbeloning. Dopamine (het beloningsstofje) schiet nu al omhoog als we onze telefoon zien liggen – we verwachten het genot al voordat we iets leuk doen. Daardoor kost het steeds meer moeite om die verleiding te weerstaan en geconcentreerd te blijven op iets wat niet direct “leuk” is.
Nog zo’n “mentale spier” die dunner wordt door overmatig gemak: zelfdiscipline. Als alles onmiddellijk kan en mag, waarom zou je dan nog wachten of doorzetten? We raken gewend aan instant bevrediging: trek in iets lekkers? Binnen 10 minuten geleverd. Geen zin in opruimen? Huur iemand in of laat een robot het doen. Moe van het werk? Netflix autoplay speelt toch wel de volgende aflevering.
Die directheid ondermijnt onze wilskracht. Onderzoek gepubliceerd in Psychology Today bespreekt hoe het steeds toegeven aan impulsen (de snoep, de koopdrang, de drang om social media te checken) onze hersenpaden voor die gewoontes versterkt.
We slijpen letterlijk de neurale snelwegen van de gemakkelijke uitweg dieper in. Het wordt daardoor moeilijker om de volgende keer niet toe te geven, want de remming is verzwakt en de gewoonte automatischer. Zo glijden we langzaam af richting wat vroeger “luiheid” heette, maar wat je ook kunt zien als verzwakte zelfcontrole.
Je merkt het bijvoorbeeld aan uitstelgedrag. Iets moeilijks of onplezierigs (een belastingformulier invullen, een moeilijke e-mail sturen) schuif je steeds voor je uit, want er is altijd wel een afleiding of iets makkelijks tussendoor. Uiteindelijk stapelt de stress zich op – en dát vreet weer energie en motivatie, waardoor je nóg minder gedaan krijgt. Zo beland je in een neerwaartse spiraal: minder discipline leidt tot meer stress en achterstand, wat weer leidt tot minder energie en zin om het aan te pakken.
Sociale kanttekening: Zelfs op het vlak van persoonlijke groei en relaties kan gemak ons discipline en veerkracht ondermijnen. Een relatietherapeut merkte op dat als je telkens moeilijke gesprekken met je partner vermijdt (bijvoorbeeld door weg te duiken achter je telefoon of het onderwerp te omzeilen), die gesprekken uiteindelijk alleen maar nóg lastiger worden.
Gemak dient hier de confrontatie: liever de schijnharmonie bewaren dan even door de zure appel bijten. Maar ondertussen los je niets op en mis je de kans om samen sterker te worden door conflict oplossen.
Steeds de makkelijke weg kiezen verzwakt je vermogen om met onvermijdelijke tegenslag om te gaan. We zien dat ook breder in de samenleving: jongeren (en volwassenen) die zo gewend zijn aan comfort en veiligheid, dat ze basisuitdagingen van het leven – nieuwe mensen ontmoeten, kritiek op het werk, ergens voor solliciteren – als overweldigend ervaren. Hun wereld “krimpt” omdat ze ongemak uit de weg gaan.
Tenslotte is er een meer subtiel gevolg van al dat gemak: een soort mentale afvlakking. Als je leven voornamelijk bestaat uit comfort en routine, zonder pieken of dalen, kan het voelen alsof de kleur een beetje verdwijnt. Je bent nergens echt super blij of super verdrietig om, je kabbelt voort. Het klinkt veilig, maar het kan ook een teken zijn dat je te weinig uitdaging en prikkels hebt die je écht raken.
Een voorbeeld hiervan is dat we verveling niet meer kennen. Elke lege seconde wordt opgevuld met een scroll door nieuws of social media. We gunnen onze geest geen moment meer van zweven of mijmeren. Onderzoekers van de University of Central Lancashire ontdekten juist dat verveling een belangrijke trigger kan zijn voor creativiteit en probleemoplossing.
Mensen die zich even bewust verveelden, kwamen daarna met originelere ideeën. Maar als we die verveling altijd meteen onderdrukken met gemakzuchtig vermaak, ontzeggen we ons brein die creatieve impuls. Geen dal (verveling) betekent ook geen piek (inspiratie). Het mentale landschap wordt een beetje… vlak.
Ook emoties kunnen afvlakken door te leven in een comfortzone. Wie nooit uitdagingen aangaat, leert ook niet wat hij/zij wel aankan. Het gevoel van euforie of trots na het overwinnen van een moeilijkheid blijft uit, simpelweg omdat je die moeilijkheid vermeden hebt. Daartegenover staat dat juist tegenslag en moeite mens en geest scherpen.
Psychiater Alex Curmi stelt dat menselijke bloei (“flourishing”) afhankelijk is van groei en solidariteit door uitdagingen heen. Met andere woorden: een betekenisvol, gelukkig leven heeft ook wat frictie nodig. Zonder wrijving geen glans.
Zelfs onze sociale verbindingen kunnen afvlakken door gemak.
We appen een vriend op zijn verjaardag in plaats van te bellen of op bezoek te gaan – efficiënter, maar minder warm. We binge een serie in ons eentje in plaats van samen naar de film te gaan. Langzaam sluipt er eenzaamheid in.
In extreme vorm ziet men nu zelfs in sommige landen een “epidemie van eenzaamheid”, iets wat zonder moderne gemaksdiensten en technologie nauwelijks voorstelbaar was geweest. Gemak heeft ons toegestaan afzonderlijk te leven: iedereen in zijn eigen bubbel met zijn eigen schermpje, zonder dat je elkaar nodig hebt. Gezellig, hoor… not.
Kortom, gemak en efficiëntie maken ons fysiek zwakker, mentaal minder scherp en emotioneel minder veerkrachtig. Maar we zijn niet reddeloos verloren! We kunnen die tendens omkeren door bewust uit onze comfortzone te stappen en de “spieren” weer te trainen die liggen te dutten.
Gelukkig is het antwoord simpel (zij het niet per se makkelijk): bouw bewust wat ongemak in je leven in. Zie het als een vorm van training of “inenting” – kleine doses moeite en weerstand die je sterker maken, fysiek en mentaal. Niet om jezelf te pesten, maar om te voorkomen dat je helemaal fragiel wordt van comfort. Experts noemen dit wel “microdosing hardship”: kleine, beheersbare uitdagingen die je prikkelen om te groeien.
Denk aan hoe spieren groeien: door ze te belasten en daarna te laten herstellen worden ze sterker. Zo werkt het mentaal eigenlijk ook. Uit onderzoek blijkt dat enige mate van stress of uitdaging juist goed voor ons is – als we het zien als een kans om te leren in plaats van als een bedreiging, verbetert dat onze prestaties en aanpassingsvermogen. Je zou het positieve stress kunnen noemen. Te veel comfort daarentegen maakt ons brein lui en angstiger voor verandering.
Hieronder enkele praktische manieren om jezelf (en wellicht je team, als je 50-plus ondernemer bent met personeel) weerbaarder en fitter te maken door doelbewust het gemak een beetje los te laten:
Ten slotte: waardeer inspanning om wat het je geeft. Het helpt om een mindset-shift te maken: in plaats van te zuchten dat iets lastig of vervelend is, probeer te denken: dit is goed voor me. Net zoals sommige mensen genieten van een pittige workout omdat het zo’n voldoening geeft achteraf, kun je leren genieten van kleine overwinningen op het gemak. Heb je toch de trap gepakt met je zware tas? Geef jezelf (figuurlijk) een schouderklop. Een moeilijke klant toch gebeld in plaats van een beleefd afwachtmailtje gestuurd? Trots! Zie het discomfort als bewijs dat je aan het groeien bent.
Gemak en efficiëntie zijn fantastische dienaren, maar slechte meesters. Ze maken het leven comfortabeler, maar ontnemen ons op den duur de kans om sterker, fitter en weerbaarder te worden. We worden letterlijk en figuurlijk “slapper” als we altijd voor de makkelijkste weg kiezen – onze spieren verslappen, onze conditie holt achteruit, onze focus versnippert, onze discipline erodeert en onze veerkracht krimpt. We voelen ons moe, vlak en snel overweldigd, ondanks (of juist door) al die gemaksdingen die ons zouden moeten ontzorgen.
Maar we hébben de oplossing in eigen hand (en voeten, en hoofd): zoek bewust de gezonde weerstand op. Zoals een spier sterker wordt door weerstand, zo wordt onze geest scherper en veerkrachtiger door uitdagingen. Het goede leven is niet per se het leven met de minste moeite, maar een leven met de juiste balans tussen comfort en uitdaging.
Dus de volgende keer dat je voor de keuze staat tussen gemak en een beetje moeite, denk dan aan dit artikel. Pak wat vaker de trap. Kies soms voor de moeilijke weg, alleen al om jezelf te laten voelen dat je leeft en kan groeien. Gun jezelf dat ongemak – het is het trainingsgewicht voor je lichaam en ziel. Want uiteindelijk geldt: wat ons niet comfortabel maakt, maakt ons sterker.
Sitemap
e-book
In dit e-book ontdek je hoe je als 50 plus ondernemer de inspiratie weer kunt vinden die je ooit had en hoe je opnieuw energie krijgt om te groeien als ondernemer en als mens.